Goobaha dalxiiska ee ciraaq
Halkan waxaa ku qoran maqaal dheer oo ku saabsan dalxiiska Ciraaq, oo sharaxaya taariikhda hodanka ah, goobaha soo jiidashada leh, iyo fursadaha dalxiis ee dalka.
Dalxiiska Ciraaq: Dhaxalka Taariikhiga ah iyo Soojiidashada Dalku Leeyahay
Ciraaq waa mid ka mid ah dalalka hodanka ku ah taariikhda, dhaqanka, iyo hidaha aduunka. Dalka waxa uu hoy u yahay qaar ka mid ah goobaha ugu muhiimsan ee taariikhiga ah, sida Mesopotamia – oo ah meesha la rumeysan yahay inay tahay halka ay ilbaxnimadu ka curatay. Inkasta oo Ciraaq ay la daalaa dhaceysay dagaallo iyo xasillooni darro siyaasadeed sanado badan, haddana waxay leedahay goobo dalxiis oo aad u cajiib ah, kuwaas oo si tartiib ah dib ugu soo noolaanaya.
Taariikhda Dalxiiska Ciraaq
Dhulka Ciraaq wuxuu hoy u ahaa ilbaxnimooyinkii ugu horreeyay ee bini’aadamku dhiso, sida Akkad, Sumer, Assyria, iyo Babylonia. Magaalooyin taariikhi ah sida Ur, Babylon, iyo Nineveh waxay ahaayeen xarumo dhaqan, cilmiga, iyo xukunka boqortooyooyinkii hore. Waxa kale oo Ciraaq muhiim u yahay diinta Islaamka, maadaama uu ku yaallo magaalada barakeysan ee Najaf iyo Karbala, oo ah meelo ay si gaar ah u qiimeeyaan dadka Muslimiinta ah, gaar ahaan Shiicada.
Xilligii boqortooyadii Ciraaq (1921-1958), dalxiiska wuu kobcay, waxaana booqan jiray dalka dad badan oo xiiseynayay taariikhda iyo dhaqanka. Laakiin dagaallo iyo xasillooni darro siyaasadeed kadib, dalxiisku hoos ayuu u dhacay. Hadda, dowladda Ciraaq waxay dadaal ugu jirtaa inay soo celiso dalxiiska, iyadoo kor u qaadayso amniga iyo horumarinayso goobaha dalxiiska.
Goobaha Dalxiiska ee Ciraaq
Ciraaq waxa ay leedahay goobo badan oo soo jiidasho leh, oo ay kamid yihiin kuwa taariikhi ah, diini ah, iyo kuwa dabiiciga ah. Qaar ka mid ah meelaha ugu caansan ee dalxiisayaashu booqdaan waa:
1. Babylon
Babylon waa mid ka mid ah magaalooyinkii ugu caansanaa ee ilbaxnimadii hore. Waxaa la aasaasay qiyaastii 2300 BC, waxayna caan ku tahay xilliyadii boqor Nebuchadnezzar II iyo Sheekooyinkii Hanging Gardens ee Babylon, oo ka mid ah toddobadii mucjiso ee adduunyadii hore. Waxaana hadda la dayactirayaa si dib loogu soo nooleeyo taariikhda magaaladan.
2. Ur
Ur waa mid ka mid ah magaalooyinkii ugu horeeyay ee Mesopotamia, oo ay deggenaayeen dadkii Sumerians. Waxay ku taallaa Koonfurta Ciraaq, waxaana caan ku ah dhismaha Ziggurat ee Ur, oo ahaa macbad weyn oo la dhisay qarnigii 21-aad BC.
3. Baghdad
Baghdad waa caasimadda Ciraaq, waana mid ka mid ah magaalooyinka ugu taariikhda dheer dunida. Waxaa la aasaasay sanadkii 762 AD xilligii Khaliifkii Cabaasiyiinta, Al-Mansur. Baghdad waxay ahayd xarun cilmiga iyo suugaanta Islaamka, waxaana ku yaalla matxafyo badan sida Iraq Museum, oo lagu keydiyo hanti taariikheed aad u qiimo badan.
4. Najaf iyo Karbala
Najaf iyo Karbala waa magaalooyin barakeysan oo muhiim u ah Muslimiinta Shiicada. Najaf waxaa ku yaalla qabrigii Imam Ali (RC), halka Karbala ay tahay halka uu ku shahiiday Imam Hussein (RC). Magaalooyinkan waxay soo jiitaan malaayiin Muslimiin ah sanad walba, gaar ahaan xilligii xuska Arbacaeen.
5. Hatra
Hatra waa magaalo qadiimi ah oo taariikhi ah, waxaana ay ahayd xarun muhiim ah xilligii boqortooyadii Parthians. Waa goob dhaxal caalami ah (UNESCO World Heritage Site), waxaana ku yaal burburkii dhismayaal waaweyn oo xusuus reebaya xilligii hore.
6. Marshlands of Southern Iraq
Deegaanka biyaha leh ee dhaca koonfurta Ciraaq, oo loo yaqaan “Iraqi Marshlands,” waa goob dabiici ah oo aad u qurux badan. Waa gurigii dadkii Marsh Arabs, waxaana ku nool noocyo kala duwan oo xayawaan ah.
Dhibaatooyinka iyo Caqabadaha Dalxiiska
Inkasta oo Ciraaq ay leedahay goobaha dalxiis ee taariikhiga ah iyo kuwa dabiiciga ah, haddana waxaa weli jira caqabado hor taagan horumarinta dalxiiska. Caqabadahaas waxaa ka mid ah:
- Xasillooni darrada siyaasadeed iyo amniga – Waxaa weli jira weeraro argagixiso iyo qalalaase siyaasadeed oo saameynaya dalxiiska.
- Kaabayaasha dhaqaale oo liita – Waddooyinka, hoteellada, iyo adeegyada kale ee dalxiiska looma dhisin si casri ah.
- Soo kabashada taariikhda burburtay – Goobo badan oo taariikhi ah ayaa burburay xilliyadii dagaallada, waxaana weli socda dadaallo dib loogu dhisayo.
Horumarinta Dalxiiska Mustaqbalka
Dowladda Ciraaq iyo hay’adaha caalamiga ah ayaa dadaal ugu jira sidii dib loogu dhisi lahaa dalxiiska. Qorshayaashooda waxaa ka mid ah:
- Sugidda amniga – Dowladda waxay xoojisay ciidamada sugaya amniga si ay dalxiisayaashu u dareemaan nabadgalyo.
- Dib u dhiska goobaha taariikhiga ah – UNESCO iyo hay’adaha kale waxay ka shaqeynayaan dib u dayactirka goobaha burburay sida Babylon iyo Hatra.
- Horumarinta adeegyada dalxiiska – Waxaa la dhisayaa hoteello iyo xarumo casri ah si loo dhiirrigeliyo dalxiiska gudaha iyo dibadda.
Gabagabo
Ciraaq waa dal leh taariikh aad u qoto dheer, goobaha cajiibka ah, iyo hiddo-dhaqameed la yaab leh. Inkasta oo ay jiraan caqabado badan, haddana waxaa muuqata rajo ah in dalxiisku dib usoo laaban karo, taasoo fursad weyn u ah dhaqaalaha dalka. Haddii nabad lagu soo celiyo, Ciraaq waxay noqon kartaa mid ka mid ah meelaha ugu xiisaha badan ee dalxiisayaashu booqan karaan.
Maqaalkan waxa uu bixinayaa dulmar ballaaran oo ku saabsan dalxiiska Ciraaq, taariikhdiisa, caqabadaha, iyo fursadaha mustaqbalka.
